De Leisure-sector groeit naar verwachting met 3,3% in 2017. Dat blijkt uit cijfers van ABN AMRO. De toename van koopkracht en het grote vertrouwen van de consument werken positief uit op diverse branches: de consument gaat graag uiteten of een dagje uit. De horeca groeit verder, en bioscopen, attractieparken en musea kunnen in 2017 meer bezoek verwachten. De toename aan toerisme is gunstig voor onder meer de reisbranche, hotels en de verblijfsrecreatie. De sector maakt een verschuiving naar luxe en comfort: campings bieden luxe onderkomens, pretparken bieden slaapplaatsen, vakantieparken ontbijtservice of kinderoppas en hotels breiden hun welness-aanbod uit. Dit komt deels door de grote concurrentie. ABN AMRO verwacht dat deze beweging in 2017 doorzet, waarbij (afhankelijk van de locatie) ook ruimte in de markt blijft voor bijvoorbeeld slimme budgetconcepten van hotels.
Uitgaven door consument stijgen
Voor 2017 verwacht ABN AMRO opnieuw een groei van de economie. Het besteedbaar inkomen van consumenten stijgt daarbij met 1,9% en met 1,7% in 2018.
In de afgelopen twee jaar vertaalde de verbetering van inkomens zich niet geheel in hogere uitgaven door de consument. Een deel van het gespaarde inkomen wordt in 2017 en 2018 alsnog uitgegeven, geholpen door het grote vertrouwen van de consument in de economie. Het consumentenvertrouwen staat op het hoogste punt sinds juni 2007. De consument ziet de huidige tijd als ‘gunstig’ voor grote aankopen (CBS).
De particuliere consumptie versnelt in 2017 naar verwachting dan ook naar een groei van 2,1% (zie Tabel 1). De daling van de werkloosheid heeft daarbij ook een gunstig effect: deze daalt naar verwachting van 6% naar 5,1%.
In de laatste jaren profiteerde de Leisure-sector al flink van de economische groei. Onder meer reisbemiddelaars, restaurants, hotels, musea en huisjesparken realiseerden groei. Hierbij speelde de jaarlijkse groei van het aantal toeristen in ons land eveneens een rol..
Toerisme neemt toe
In 2016 waren er 106,6 miljoen overnachtingen bij toeristische verblijven in ons land. In de afgelopen vier jaar was er een stijging van een kleine 15%. Hierbij groeiden de overnachtingen door buitenlandse toeristen met 34%. Voor binnenlandse toeristen bedroeg deze stijging 6%.
Uit diverse landen groeide het toerisme in de afgelopen jaren flink. Deze cijfers zijn exclusief overnachtingen via Airbnb. Het aantal overnachtingen via het platform groeide eveneens fors: van 75.000 in 2012 naar 1,4 miljoen in 2016. Bijvoorbeeld Duitse, Franse en Amerikaanse toeristen in ons land overnachten graag via Airbnb, vergeleken met toeristen uit andere landen.
De voorkeur voor locatie verschilt ook naar afkomst. Zo is het percentage overnachtingen door Belgische toeristen relatief hoog in Zeeland, Limburg en Noord-Brabant. En van alle Britse toeristen in ons land verblijft 70% in Noord-Holland.
Onder Duitse toeristen is Zeeland een hit, vooral in de verblijfsrecreatie (campings, vakanties en groepsaccomodaties). Bijna vier op de tien overnachtingen in de Zeeuwse verblijfsrecreatie overnacht, is van een Duitse toerist.
Voor 2017 verwachten we een groei van het toerisme in Nederland van 2,7%. De economische groei in grote herkomstlanden als Duitsland en België stuwt het toerisme. Daarbij zijn stedentrips in Europa in opkomst.
Luxe en comfort
Hoewel de groei van het toerisme positief is voor veel Leisure-ondernemingen, is het geen garantie tot succes. Er is sprake van behoorlijke concurrentie in de sector. Daarbinnen concurreren diverse vormen van vrijetijdsbestedingen ook met elkaar: denk aan hotels, campings, vakantieparken en attractieparken.
Een manier waarop ondernemingen zich onderscheiden, is door meer luxe, beleving en/of comfort te bieden voor de bezoeker. Hier lijkt vraag naar te zijn onder consumenten.
Denk bijvoorbeeld aan investeringen in slaapplaatsen door attractieparken. Maar ook aan campings die luxe onderkomens op het kampeerterrein bieden, en zichzelf zo transformeren tot wat in de branche ‘glamping’ wordt genoemd. Zij schuiven qua aanbod meer op richting vakantieparken.
Vakantieparken schuiven op hun beurt weer op richting hotels, bijvoorbeeld door ontbijtservice aan te bieden. Hotels voegen welness-activiteiten toe, zwembaden, fitnessruimtes of sportzalen. Het aantal ‘welness-plannen’ van hotels stond in 2016 op het hoogste jaaraantal dat ooit gemeten is via Hotelbouwplannen.
Met de verschuiving naar luxe en comfort spelen ondernemingen in op de behoeftes die bij de consument lijkt te bestaan. Vanuit de aanbieder zijn dergelijke stappen soms bittere noodzaak om bij te blijven. Dit kan goed werken en is in principe een positieve ontwikkeling, maar is op zichzelf geen heilige graal.
Ook andere businessmodellen – zoals budgetconcepten die op een slimme manier optimaal gemak bieden – bieden op een aantal locaties kansen.
Prognoses per branche
Naar verwachting zet die verschuiving naar luxe en comfort in 2017 door. Bij herbespreken van de prognoses van het aantal branches komt dit dan ook terug.
Hotels
Voor hotels verwacht ABN AMRO een omzetstijging van 3% in 2017 en 2018, geholpen door een toename van toerisme. In de laatste vier jaar groeide zowel het aantal hotelgasten (in totaal met 23%) als het aantal hotelovernachtingen (met 22%). Vooral in West-Nederland en Oost-Nederland steeg het aantal overnachtingen in hotels snel.
Omdat het aanbod minder snel steeg, gingen bezettingsgraden omhoog. De gemiddelde kamerbezetting van hotels in ons land steeg in de afgelopen vier jaar van 57% naar 62%. Daarbij zijn per regio verschillen te zien. Bijvoorbeeld in Noord-Holland, kustgebieden, Zeeland en Den Haag zijn de bezettingsgraden van hotels bovengemiddeld. Maar ook op andere plekken is de kamerbezetting fors gestegen.
Het epicentrum van de hotelmarkt is echter Amsterdam, waar de gemiddelde bezettingsgraad liefst 82% is. Op de populaire plekken van Amsterdam (waar nu een restrictief beleid geldt) zijn dan ook vele nieuwe hotelkamers ontstaan. Maar de focus van ketens en investeerders komt ook langzaamaan op de rest van het land. Van de grotere gebieden is de regio Rotterdam is daarbij een van de eerste focuspunten in de hotelmarkt.
De grote interesse om het hotelaanbod uit te breiden vanuit hotelketens en investeerders, brengt ook risico’s met zich mee: er ontstaan hotels op plekken die van nature minder toeristisch zijn. Deze zijn meer kwetsbaar wanneer de economische groei onverhoopt stilvalt en/of het toerisme in een dip belandt.
De sterke vraag naar een hotelovernachting, vertaalt zich in hogere prijzen. In 2016 bedroeg de prijsstijging zelfs ruim 8%, de sterkste stijging in minimaal twintig jaar tijd (CBS). Voor 2017 verwachten wij een nieuwe prijsstijging dankzij de groei van het toerisme.
Ook hotels maken de verschuiving naar luxe, zoals eerder gesteld. Het aantal plannen voor zwembaden, fitnesscentra, en/of andere vormen wellness liggen op een recordniveau (Hotelbouwplannen). Wij zien kansen voor hotels die deze aspecten goed kunnen vermarkten, maar ook voor budgethotelketens die zich richten op het bieden van optimaal gemak tegen een relatief lage prijs.
Foodservice
Met ‘foodservice’ bedoelt ABN AMRO de groothandels die leveren aan de foodservice: horeca, bedrijfsrestaurants en cateringbedrijven. Het zwaartepunt van deze branche zit in een klein aantal grote bedrijven, die goed zijn voor het overgrote deel van de inkomsten in de branche.
De behoefte van consumenten om buitenshuis eten en drinken te nuttigen is toegenomen (FSIN). Daar profiteren horeca-ondernemingen van, en indirect ook de groothandels in foodservice. Het zorgt immers voor meer vraag naar de voedingsmiddelen die deze groothandels leveren. Wij gaan daarom uit van 2,3% groei voor de branche voor foodservice-groothandels in 2017.
Voor foodservice-groothandels is het belangrijk om in te spelen op de trend naar gezondheid en duurzaamheid in de eindmarkten. Er zijn meer uitdagingen. Zo distribueren cateraars ook food-producten, en koopt een aantal kleine horeca-intiatieven de producten in bij de supermarkt.
Restaurants
Restaurants profiteren van het hoge consumentenvertrouwen. Er is door de jaren heen een significante correlatie tussen de stand van het consumentenvertrouwen en de inkomsten van restaurants. Vooral de horeca in grote steden profiteert.
Van de consumenten geeft 18% aan minimaal een keer per week buitenshuis te dineren, terug op het niveau van elf jaar terug. In 2008 was dit nog 13% (FSIN). Ook groeit de mate waarin consumenten buiten willen lunchen en onbijten; daar is nog veel winst in te halen voor partijen die daar goed op anticiperen.
Vanaf 2014 is er in Nederland sprake van een herstel van de koopkracht en de consumptie in ons land. Consumenten eten daardoor graag buitenshuis, en daarom zijn de volumes van restaurants enorm toegenomen. In 2016 stegen deze met 4,7% (CBS).
Dankzij een stijging van 23,8% sinds 2010 zitten de verkoopvolumes van restaurants weer boven précrisisniveaus. Er is voor hen nog veel winst te behalen in het serveren buiten de hoofdmaaltijden en in maaltijdbezorging. Ook is een goede vindbaarheid en reputatie online belangrijk. Bij 30% van het bezoek aan restaurants reserveert en beoordeelt de klant online.
Daarmee waren restaurants niet de sterkste stijger binnen de horeca-branche. ‘Snackbars en ijssalons’ lieten 7,5% volumegroei zien in 2016 (CBS). Ook cateraars realiseerden groei. Cafés zagen de volumes met 3,7% toenemen, waarmee zij in herstel waren. In 2015 was er slechts een lichte stijging voor cafés, terwijl in de acht jaar daarvoor zelfs sprake was van krimp. Die eerdere daling heeft te maken met het gedaalde alcoholgebruik in Nederland.
Travel
De toegevoegde waarde van de branche Travel steeg de laatste jaren hard, geholpen door de positieve economische omstandigheden. Daarbij daalde wel het aantal door Nederlanders geboekte vakanties tussen 2012 en 2015 wel, maar stegen de uitgaven hieraan.
De reisbranche liet vorig jaar een groei van 7,9% in toegevoegde waarde zien en van 8,7% in omzet (CBS).
Die groei lijkt met name te zitten bij de reisbemiddelaars en partijen die toeristische informatie verschaffen.
Touroperators (die de reis ook samenstellen voor inkomende en uitgaande toeristen) hebben het veel lastiger. Hun omzet daalde vorig jaar met 1,2%.
Een belangrijk issue voor reisbureaus is de concurrentie van internet, die de consument frequent gebruikt om reizen te boeken en samen te stellen. Van alle uitgaven aan vliegtickets en accommodaties vindt inmiddels 83% online plaats in ons land (GfK).
Een goede vindbaarheid en profilering online (en mobiel) is voor Travel-bedrijven dan ook cruciaal. Zowel voorafgaand aan het boeken, als tijdens de reis zelf.
Ook hierbij is sprake van concurrentie door nieuwkomers. Airbnb verkoopt reeds ‘tours & ervaringen’ op de locatie zelf, aangeboden door lokale experts. Bij de reiziger leeft de behoefte hieraan. De online positionering kan dan ook het verschil maken tussen winnaars en verliezers in de branche.
Voor 2017 verwacht ABN AMRO – dankzij de groei van het toerisme - wederom een forse groei voor Travel, gedragen door de reisbemiddelaars. Ondersteunend is daarbij dat het aantal vakantieboekingen in de eerste maanden van het jaar toenam (ANVR/GFK). Echter verwachten we wel dat het zeer forse groeitempo van de afgelopen jaren niet houdbaar is: voor 2017 gaan we uit van 3,5% groei. Door de grote concurrentie blijven de marges in de branche relatief laag, ook door de concurrentie van online travel agencies als Booking.com.
