Eens komt de tijd dat u gaat denken aan het verkopen van uw onderneming. Dat kan zijn omdat u wilt gaan genieten van uw verdiende geld, maar wellicht wilt u 'gewoon' op een andere locatie een nieuwe uitdaging aangaan. Bij de verkoop van uw onderneming maakt u - hopelijk - winst in de vorm van boekwinst op onroerend goed; of u krijgt een bedrag voor de goodwill. Om u niet te hinderen in het 'vervangen' van uw onderneming door een andere, heeft de wetgever een regeling in het leven geroepen die belastingheffing over deze winst uitstelt. Deze regeling maakt het mogelijk een zogenaamde vervangingsreserve te vormen, waardoor de winst geheel of gedeeltelijk kan worden gereserveerd (mits u dus een andere, 'vervangende' onderneming koopt). Afrekening met de fiscus vindt dan in de toekomst plaats. In de horeca kan deze regeling echter, door de aard van de branche, niet altijd worden toegepast.
De vervangingsreserve biedt de mogelijkheid om bij verkoop van een bedrijfsmiddel de boekwinst fiscaal te reserveren en af te boeken op de kostprijs van het vervangende bedrijfsmiddel. Een vereiste is echter wel, dat de boekwaarde van het vervangende bedrijfsmiddel tenminste gelijk is aan de boekwaarde van het verkochte bedrijfsmiddel. Bij toepassing van de vervangingsreserve wordt de winst niet belast en kan deze worden aangewend om een vervangend bedrijfsmiddel te kopen. De werking van de vervangingsreserve kan met het volgende voorbeeld worden geïllustreerd.
Een ondernemer wil zijn bedrijfspand vervangen. Het huidige pand wordt verkocht voor fl 400.000. De boekwaarde bedraagt fl 200.000. Het vervangende bedrijfspand kost fl 500.000. Bij aankoop van het nieuwe pand wordt de vervangingsreserve in mindering gebracht op de boekwaarde van het nieuwe bedrijfspand. De boekwaarde - tevens de basis voor de fiscale afschrijving - van het nieuwe pand wordt (na afboeking van de winst van fl 200.000) derhalve fl 300.000. Ten tijde van de verkoop van het oorspronkelijke pand hoeft ter zake geen belasting worden betaald.
Probleem
Aan de toepassing van deze reserve zijn enkele voorwaarden verbonden. Zo moet er daadwerkelijk een voornemen tot vervanging bestaan; moet er daadwerkelijk sprake zijn van vervangen; en moet deze vervanging binnen vier jaar plaatsvinden. Zo kan bijvoorbeeld een vrachtwagen niet vervangen worden door een touringcar omdat dit niet een bedrijfsmiddel is dat voor eenzelfde doel wordt gebruikt. Hier is in fiscaal opzicht dus geen sprake van een vervanging.
Onder een bedrijfsmiddel kan ook een gehele onderneming worden verstaan. Bij verkoop van de onderneming kan de winst worden gereserveerd voor de aankoop van een vervangende onderneming. Het vinden van een vervangende onderneming blijkt echter fiscaal een probleem te zijn. De Hoge Raad heeft zich daar recent over uitgesproken. De Hoge Raad neemt veelal aan dat in de sfeer van de inkomstenbelasting de onderneming wordt gestaakt, en dat er een nieuwe onderneming wordt aangevangen, met als gevolg dat er over de boekwinst belasting moet worden betaald.
In het arrest van de Hoge Raad ging het om de volgende kwestie. Een horecaondernemer verkoopt zijn snackbar en reserveert de boekwinst voor de aankoop van een cafe-biljart annex snackbar. Beide ondernemingen zijn gelegen in dezelfde woonplaats, echter in een andere wijk. De Hoge Raad oordeelt dat hier geen sprake is van vervanging van de onderneming maar van een 'staking', gevolgd door de aankoop van een nieuwe onderneming. Er kan dus geen vervangingsreserve worden gevormd. De Hoge Raad is van mening dat er sprake is van een nieuwe onderneming en dat de oude is gestaakt. De volgende redenen worden aangevoerd.
In de verkoopprijs is een groot bedrag aan goodwill begrepen. Deze goodwill duidt er op dat de onderneming in zijn geheel wordt overgedragen. Een geheel overgedragen onderneming, inclusief de klantenkring, valt niet te vervangen want die bestaat immers nog!
De exploitatie van de oude onderneming verschilt van die van de nieuwe onderneming. Er kan dus geen sprake zijn van een vervanging. De exploitatie van een snackbar is anders dan die van een cafe-biljart annex snackbar.
De klantenkring is niet meer dezelfde als die van de verkochte onderneming. Dit komt enerzijds doordat de aard van het bedrijf verschillend is ten opzichte van de oude situatie (een snackbar is niet hetzelfde als een café/snackbar) en anderzijds omdat de vestigingsplaats in een ander deel van de woonplaats ligt. Een andere wijk kan andere klanten hebben.
Rechtsvorm
De conclusie kan kort zijn. Indien een ondernemer zijn horecaonderneming wil vervangen door een andere onderneming, dient hij over de boekwinst af te rekenen. Alleen in uitzonderlijke omstandigheden kan een vervangingsreserve worden gevormd. Te denken valt aan de situatie waarin een hotel binnen dezelfde plaats verhuist onder handhaving van dezelfde naam en dezelfde doelgroep.
Het is opmerkelijk dat deze beperking in de toepassing van de vervangingsreserve slechts geldt in de sfeer van de inkomstenbelasting. Dit betekent dat alle horecaondernemers die hun onderneming uitoefenen in de rechtsvorm van eenmanszaak, vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap, met deze beperking worden geconfronteerd.
Blijkens de hiervoor aangehaalde uitspraak geldt deze beperking niet in de sfeer van de vennootschapsbelasting. Fiscaal wordt de B.V. geacht met haar gehele vermogen een onderneming uit te oefenen en wordt er niet gekeken naar de onderliggende vermogensbestanddelen.
Bij verkoop van de onderneming kan de B.V. dan ook gewoon gebruik maken van de vervangingsreserve. De onderneming wordt immers niet gestaakt en bij aankoop van een nieuwe onderneming is er dan sprake van een vervanging, mits er aan de voorwaarden wordt voldaan. Bij een B.V. wordt niet gekeken naar de klantenkring.
Auteur: Mr. Felix
HM30JAAR HM301998
