Het acute personeelstekort in de horeca- en hospitalitybranche loopt flink op. De jacht op hospitalityprofessionals is gaande, terwijl hotelscholen alle zeilen bijzetten om de opleiding aantrekkelijk te houden voor de hotelmanager van de toekomst. Wie vult het vacuüm dat de pandemie heeft achtergelaten?
Een gedeelde verantwoordelijkheid. Want uiteindelijk leiden de scholen jongvolwassenen op tot de professionals waar de markt om vraagt. Nu die markt nog ligt na te hijgen van de gevolgen van een pandemie die het internationale toerisme platlegde, zijn de hospitality-opleidingen achter de schermen keihard aan het werk om het afgelopen ‘coronaschooljaar’ weg te poetsen en te bouwen aan een toekomstbestendige branche met als fundament de ambitieuze hospitalityprofessional. Het afgelopen jaar hebben de opleidingen de digitale leeromgevingen noodgedwongen verder ontwikkeld en daar plukt zowel student als opleiding de vruchten van. Toch is fysiek onderwijs het fundament waarop de aankomende hotelmanager, kok en front-officemanager kan leunen. Sociale skills zijn lastig te ontwikkelen van achter een beeldscherm en een jus de veau maken kan niet met een toetsenbord.
Er is veel werk te verrichten, want nu kiezen voor een opleiding in een branche die hard getroffen is door de uitbraak van het coronavirus, lijkt niet voor de hand liggend voor de 17-jarige scholier. De angst dat de aanmeldingen op de hotelscholen drastisch zullen dalen is een plausibele, toch ziet Harold Neijenhuis, Course Director van de opleiding Hotel Management aan de Hogeschool Saxion in Apeldoorn, het aantal aanmeldingen van de Nederlandstalige opleiding met ongeveer vijf procent toenemen ten opzichte van vorig jaar. “Dat is een positieve noot, want in maart van dit jaar vielen de aanmeldcijfers nog tegen. Aankomende studenten kijken verder dan alleen de pandemie en zien en verwachten dat als zij over vier jaar klaar zijn de met de opleiding, het internationale toerisme waarschijnlijk voor een groot deel hersteld is.” De aanmeldingen voor het Engelstalige traject dat Saxion aanbiedt, lopen nog achter. De verklaring die Neijenhuis daarvoor geeft is het feit dat internationale studenten – vanwege de huidige wereldwijde reisrestricties - er voorlopig niet voor kiezen in een ander land een studie te volgen. Een ontwikkeling die hij ook in zijn eigen opleiding ziet.
Vanuit zijn functie als programmadirecteur van de House of Hospitality metropoolregio Amsterdam (zie kader) ziet John Flierman dat er regionale verschillen zijn in het aantal aanmeldingen voor de mbo-opleidingen in de hospitalitysector. “Amsterdam is redelijk goed vertegenwoordigd en daar komen de nieuwe aanmeldingen weer binnen. De ROC’s in sommige krimpregio’s laten andere cijfers zien. Daar vallen de aanmeldingen tegen. Als we ‘overall’ op een nullijn terechtkomen, ben ik op zich tevreden. Kijkend naar alle prognoses over hoe en wanneer het internationale toerisme herstelt, is het juist nu van groot belang dat de scholieren kiezen voor een (vervolg)opleiding in de hospitalitybranche. Wie over drie jaar afstudeert komt in een branche terecht waar keuze is, omdat we er nu van uitgaan dat de branche rond die tijd weer in een veel betere fase zit, maar het is op dit moment nog een lastige periode voor veel hotels.”
Praktijk
Veel hotels (voornamelijk in Amsterdam) stonden leeg het afgelopen jaar, waardoor ook veel stages niet of nauwelijks ingevuld konden worden. Om de studenten de juiste praktijkbegeleiding te bieden, ontwikkelde Flierman – samen met NH Hotel Amsterdam-Zuid – een oplossing waardoor studenten hun nodige praktijkervaringen konden opdoen. Het NH hotel in de hoofdstad was sinds de uitbraak van het coronavirus in Nederland noodgedwongen gesloten. Geen gasten. Daar kwam eind november, vlak voor de tweede lockdown, een einde aan toen studenten van de opleiding Toerisme en Horeca het hotel in de hoofdstad ‘overnamen’. Medewerkers van het hotel en docenten van de opleiding konden op deze manier de studenten de nodige praktijkervaring bijbrengen. Ongeveer 300 studenten worden wekelijks in de praktijk opgeleid. Het voorbeeld van de samenwerking tussen het mbo en NH Hotel Amsterdam Zuid is volgens Flierman een uitstekend voorbeeld van hoe de praktijk en de opleidingen elkaar kunnen vinden in de huidige problematiek. “We hebben subsidie mogen ontvangen om ervoor te zorgen dat onze studenten de nodige praktijkervaring kregen. Dat geld hebben we voor een deel besteed aan dit project. Uiteindelijk is de hotellerie uiteraard gebaat bij een goede aanwas aan studenten. Die studenten moeten goed onderwijs krijgen en een goede stage is een essentieel onderdeel van de opleiding. Met de stichting House of Hospitality zorgen wij dat bedrijven, opleiders en gemeenten samenwerken aan een impactvol arbeidsmarktprogramma voor de cross-sectorale hospitality in de metropoolregio Amsterdam. Met skills-based en hybride beroepsonderwijs, een vernieuwd hospitality-ecosysteem en loopbaanperspectieven voor studenten en professionals.”
Ook op Saxion Hogeschool is er aandacht voor de vraag vanuit het bedrijfsleven. Bij het Saxion Smart Solutions Semester werken tweede- en derdejaarsstudenten van verschillende opleidingen samen aan complexe vraagstukken van de lectoraten en het bedrijfsleven. De oplossing voor deze vraagstukken is niet binnen één vakgebied te vinden. Daarom werken de studenten in interdisciplinaire projectteams, waarbij vernieuwing, creativiteit en samenwerking centraal staan. “Daar komen verschillende opleidingen binnen Saxion samen om te zoeken naar oplossingen binnen het bedrijfsleven. We zijn nu in gesprek met het Toeristisch Platform Apeldoorn om te kijken hoe we de regio nog aantrekkelijker kunnen maken”, vertelt Neijenhuis.
Kijkend naar het aankomende schooljaar, dat start in augustus, voorziet Neijenhuis dat het fysieke onderwijs teruggaat naar de manier waarop les werd gegeven in een periode pre-corona. “En daarin houden we rekening met twee scenario’s. Een waarin we de anderhalve meter afstand moeten bewaken, en een waarin dat niet hoeft. Dat weten we nu nog niet, en het wordt hoe dan ook een organisatorische zomer, maar we hopen weer op vollere leslokalen.”
Het zoeken en vinden van een geschikte stageplek was voor veel studenten in zowel Apeldoorn als de metropoolregio Amsterdam het afgelopen jaar een grote uitdaging. Het verplichte internationale karakter van een minor of stage werd op de Hotel Management opleiding voor een jaar opgeschort. “Omdat een stageplek in het buitenland in het buitenland zo goed als onmogelijk was.” Een alternatief is dat studenten kiezen voor een study abroad aan een buitenlandse Hogeschool/University of Applied Sciences en dit online kunnen volgen. “Daar hebben veel studenten gebruik van gemaakt”, vertelt Neijenhuis. Vanaf aankomend schooljaar gaan stages in het buitenland (en dan met name in Europa) weer tot de mogelijkheden behoren en komt het verplichte karakter daarvan terug in de Hotel Management opleiding.
Fysiek les
De Hotel Management opleiding heeft in Apeldoorn geen grote veranderingen doorgemaakt. Lesmateriaal werd in basis niet vervangen door de pandemie, maar wel de didactische werkvormen in relatie tot het online lesgeven. Alle fysieke toetsen moesten wel worden omgebogen naar alternatieve toetsen die valide en betrouwbaar online moesten worden afgenomen. Temeer om de continuïteit van de gehele opleiding te waarborgen. Sommige onderwijsonderdelen zullen blijvend online worden aangeboden. “We waren in een periode voor de pandemie lesmateriaal aan het digitaliseren, zodat studenten zelf konden bepalen wanneer ze de lesstof tot zich zouden nemen. Die technische ontwikkelingen zijn nu in een stroomversnelling geraakt, maar inhoudelijk is er niet zoveel veranderd. Het verlangen naar fysiek onderwijs is groot. Zowel bij de studenten als bij de docenten. Nu is dit beperkt tot één dag in de week. Als het goed is, kunnen we hopelijk in september weer volledig fysiek lesgeven op school.”
Ook Flierman hoopt op volle klaslokalen of hybride opleidingsvormen in het nieuwe schooljaar. De hospitality opleidingen zijn opleidingen waarin het onderwijzen van sociale vaardigheden een groot onderdeel uitmaakt van het curriculum. Die vaardigheden onderwijzen van achter een beeldscherm is een lastigere opgave dan in een klaslokaal. “En daarbovenop is het voor de ontwikkeling van de studenten van groot belang dat ze elkaar blijven ontmoeten. Ook omdat ontmoeten in hun latere vakgebied een groot onderdeel is van hun professie.”
Verder ziet Flierman dat in de zwaar getroffen branche voornamelijk de jonge, relatief net begonnen hospitalityprofessionals – al dan niet noodgedwongen – de sector heeft verlaten. “En de vraag is of die groep terugkeert. Een baan in de zorg, de financiële wereld of in de logistiek met carrièremogelijkheden is ook aantrekkelijk. Daarnaast zijn de gastvrijheidsaspecten waar de studenten mee worden opgeleid, gewild in de eerder genoemde sectoren.” Een ontwikkeling die ook Neijenhuis al een tijd opvalt. Hij ziet dat de aantrekkelijkheid van een Hotel Management opleiding de breedte van de opleiding is. “Het is een ontwikkeling die we al jaren zien. Hotelprofessionals zijn door meerdere sectoren gewild. Die gewilde status zorgt ervoor dat de opleiding populair blijft. De carrièremogelijkheden zijn groot, niet alleen binnen de hotellerie.”
Het banentekort in de branche zal de aankomende tijd voelbaar zijn. Afgaand op de ervaringen van Neijenhuis en Flierman lijkt de verwachte stilte rondom het aantal aanmeldingen mee te vallen, waarmee het tekort op de lange termijn mee zal vallen. De vraag is of afgestudeerde studenten van een hospitality opleiding zullen kiezen voor een carrière binnen de hotellerie. Daarin ligt volgens zowel Flierman als Neijenhuis ook een verantwoordelijkheid voor de branche. Voornamelijk de carrièremogelijkheden zullen voor de jongvolwassenen de doorslag geven om te kiezen voor een loopbaan in de hotellerie.
John Flierman
John Flierman is programmadirecteur bij de stichting House of Hospitality. House of Hospitality is het publiek private samenwerkingsverband in de metropoolregio Amsterdam. Een cross-sectorale samenwerking tussen hospitalitybedrijven, opleiders (waaronder ROC van Amsterdam), gemeentelijke overheden en technologiepartners met als doel de instroom naar de hospitality-arbeidsmarkt te vergroten en talent te behouden. Dat gebeurt vanuit een focus op hybride leren en werken, een leven lang ontwikkelen en aandacht voor de diversiteit aan doelgroepen.
Harold Neijenhuis
Harold Neijenhuis is al bijna dertig jaar actief in het hospitality-onderwijs en sinds 2017 Course Director van de opleiding Hotel Management aan de Hogeschool Saxion in Apeldoorn. Hij is naast de Nederlandstalige tak ook verantwoordelijk voor de Engelstalige opleiding Hotel Management. Op de opleiding Hotel Management van Saxion in Apeldoorn zitten op dit moment ongeveer 650 studenten.
Cijfers
Vlak voor de crisis, in december 2019, becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat er in de horeca 23.000 vacatures open stonden. In februari 2021 becijferde het CBS dat het aantal vacatures was gedaald naar 13.000 openstaande vacatures. Het aantal banen in de horeca daalde van ruim 400.000 aan het eind van 2019, naar ruim 300.000 aan het begin van 2021. In ruim een jaar tijd verdampten er ruim 100.000 banen. Desondanks blijft de vraag naar personeel groot. Voornamelijk op het gebied van leidinggevende posities en in de keuken.
