Domotica is enorm trendy, maar nog niet zeer wijdverbreid, zeker niet bij hoteliers. De term domotica is een samenstelling van het woord ‘domus’, dat in het Latijn ‘huis’ betekent, en het achtervoegsel ‘tica’, dat duidt op de toegepaste wetenschap. Met andere woorden: het integreren van technologie ten behoeve van een betere kwaliteit van wonen en leven. Maar er zijn nog veel meer voordelen, zo weet Erik Karsemeijer, docent aan de HU in Utrecht, mij te vertellen.
De ruimte waarin Erik werkt - en bijna leeft, zo vertrouwt oud-student Dennis Dolman mij toe - kent zijn gelijke niet. “Nergens in Europa vind je een dergelijke ruimte, waarin je domotica en datacommunicatie kunt ontwerpen en testen. Zelfs leveranciers hebben het zo uitgebreid niet”, vertelt Erik. Maar daar hangt dan ook wel een prijskaartje aan, een kaartje van een miljoen euro om precies te zijn. Het blijkt de gedroomde speeltuin van Erik en zijn mede-techneuten, die zelfs in hun vrije tijd in deze hypermoderne ruimte aan het werk zijn.
“Of ik domoticatoepassingen ken die voor de hotellerie geschikt zijn”, zo herhaalt de docent mijn vraag. “Waar zal ik eens beginnen? Ik kan er heel veel opnoemen.” De bal rolt, het spel is begonnen, en in de voorhoede staan Erik Karsemeijer en oud-student Dennis Dolman om mijn afgemeten voorzetten tegen de touwen te werken. “Kijk, voor hotels is het koelen en verwarmen van het gebouw, naast de personele kosten, een van de grootste kostenposten. Daar ben je veel geld en energie aan kwijt, zeker als je centrale klimaatbeheersing geïnstalleerd hebt en geen domotica-oplossingen hebt geïntegreerd in je pand. Een nieuw hotel bouwen zonder domotica is onmogelijk, want dan zul je de klimaatvereisten nooit behalen. Als je als hotel niet meet dat een gast de kamer heeft verlaten, en de ruimte wordt toch gekoeld, dan sta je die lucht te koelen voor niets. Dat kost heel veel energie. Bovendien kun je met sensoren het CO2-gehalte in een ruimte meten, weten of er iemand in de ruimte aanwezig is en naar behoefte ventileren. Ventileren is veel goedkoper dan koelen.”
Domotica verdient zichzelf terug
En zo kopt Erik zijn ploeg op 1-0, we zijn ons direct bewust van het belang van domotica, want die slimme sensor, die andere apparaten vertelt wat ze moeten doen, dát is domotica. “Kijk, hier hangt een sensor van Steinel”, wijst Erik. Ik zie een plat, wit dingetje hangen. Je ziet het zo over het hoofd. “Dat ding meet alles, hij kan zelfs registreren of er iemand in een ruimte ademt. Wij meten in dit lokaal heel veel met deze sensor, zelfs de aanwezigheid van vluchtige, en vaak brandbare, stoffen. Met zo’n sensor kun je de hotelkamer verbeteren en efficiënter laten opereren wanneer je er functies aan koppelt. Het optimaliseren van het CO2-niveau is zo’n voorbeeld, maar je kunt ook het lichtniveau meten, en daar de zonwering op aanpassen, beweging detecteren en nog veel meer. Bovendien staat het veel beter dan een camera, want een camera op een hotelkamer is onwenselijk; je voelt je er als gast niet goed bij. Een camera kan op zijn beurt wel direct een stream naar een device sturen bij melding van beweging. Veel hoteliers denken dat het integreren van domotica heel duur is, maar op langere termijn is het juist een kostenbesparende investering die zich gegarandeerd terugverdient. Bij het opstellen van een bouwkundig bestek worden vaak nu nog alleen de functies beschreven, dus worden er automatisch traditionele kabels getrokken. Zonde, want uiteindelijk ben je duurder uit, moeten er veel meer kabels getrokken worden en heb je de beschikking over een mindere functionaliteit en lang niet zoveel uitbreidingsmogelijkheden. Ook bij renovatie kan dit systeem nog zonder problemen ingebouwd worden.”
Want dat is één van de voordelen van KNX-installaties, alles kan over één kabeltje met twee draden, terwijl de conventionele systemen je opzadelen met talloze kabels. Zo heb je er bij conventionele systemen een voor lichtschakelingen, een voor de verwarming, een voor internet, et cetera… KNX is overigens de wereldwijd erkende standaard voor woning- en gebouwautomatisering. “Als een schakel in de keten KNX-gecertificeerd is, dan weet je dat je het altijd kunt koppelen aan andere gecertificeerde apparaten en dus ook relatief eenvoudig kunt vervangen door een ander KNX-apparaat. Het is een decentraal systeem, dus het werkt altijd, ook bij uitval van een apparaat.” Dennis wijst me ook op enkele extra voordelen van een KNX-installatie: “Het is niet alleen stabiel, je kunt ook je hele hotel aansturen door die ene kabel heen. Bij een calamiteit kun je het geheel zo programmeren dat alle lichten aan gaan bijvoorbeeld, of in een bepaald deel van het gebouw een gesproken onruimingsbericht laten horen. Niet alleen de veiligheid van je hotel kan worden verhoogd, maar ook het comfort en de energiezuinigheid. Ramen kunnen op afstand geopend en gesloten worden, je kunt een signaal sturen naar de technische dienst wanneer een lamp aan vervanging toe is na een aantal branduren en nog veel meer. Als nu automatisch een signaal door wordt gezet wanneer er iets defect is, dan is dat vele malen efficiënter dan de gast naar de receptie laten bellen. Een gevaar van domotica in combinatie met de hotellerie is wel het privacyaspect; de hotelbranche is in mijn ogen behoorlijk traditioneel en weinig technisch onderlegd, dus zullen ze wel goed omgaan met data? Ik vrees van niet, eerlijk gezegd, niet uit onwil hoor, maar vooral vanuit onkunde.”
Dataverzameling is klantgericht
Anderzijds is de beschikbaarheid van data juist een toegevoegde waarde, niet alleen voor de hotelier, maar ook voor de gast. “Als een gast via de hotelwebsite heeft geboekt, dan kun je zijn of haar gegevens koppelen aan de kamer, en dus ook aan de voorkeuren van de gast. De gewenste kamertemperatuur, de hoeveelheid licht op de kamer, de tv-zenders die de voorkeur hebben… Al die instellingen kun je kopiëren naar het volgende bezoek, waardoor de kamer de ideale instellingen heeft voor juist die gast”, vertelt Erik. “Kijk, dat is pas echte klantgerichtheid, vooral mogelijk gemaakt door domotica. Wat je ook beter kunt inrichten, wanneer je de vluchtgegevens van de klant hebt, is het gereedmaken van de kamer. Je kunt de gast eerder verwachten als de vlucht wat eerder is geland; als je alles goed koppelt, dan krijgt de housekeeping een seintje dat ‘kamer X’ dan voor bepaalde tijd klaargemaakt moet zijn voor de aankomst van die gast. Op afstand kun je heel veel regelen, zoals de zonweringen en de temperatuur. Aan één knop kun je veel verschillende functies toewijzen, dus van de wirwar aan knoppen ben je ook gelijk af. Al met al zou ik als hotelier bij een verbouwing of bij nieuwbouw zeker aan KNX denken, want je bent eerder operationeel, waardoor je eerder omzet draait, en het onderhoud is eenvoudiger. Ook uitbreiding is eenvoudiger en meerjarig bezien is het onder de streep goedkoper. Je kunt op een slimme manier ook de functie van een knop wijzigen per moment van de dag; zo kun je deze ’s avonds gebruiken om het licht mee te bedienen en overdag om de zonweringen te openen of te sluiten. In diezelfde schakelaar kan ook een temperatuurmeter zitten, dus dat biedt weer meer mogelijkheden.”
Philips en IKEA effenen het pad
Domotica biedt de samenleving veel, zoals het levensloopbestendig maken van een huis. Erik: “Denk aan een bewegingssensor onder het bed. Als je ’s nachts uit bed stapt, dan gaat de verlichting onder het bed aan, maar ook op de route naar het toilet, net zoals je het maar wil hebben. In een hotelsituatie kan dit ook handig zijn. Wat je als hotelier ook kunt doen, bedenk ik me nu, is device trackers gebruiken. Op die manier weet je waar de gast zich bevindt in je hotel. Uiteraard is dat wel afhankelijk van een koppeling met het wifi-netwerk van het hotel of van een app die de gast volgt.” Bedrijven als IKEA en Philips zijn actief op het vlak van domotica, maar werken niet met KNX. “IKEA gebruikt Zigbee 3.0. Het nadeel is, dat het werkt op ongeveer dezelfde frequentie als wifi, dus het is gevoelig. Er zijn twee mogelijkheden: óf de wifi wordt slecht óf de lampen doen gek. De producten van Philips zijn duurder, maar de kleuren van de lampen zijn duidelijk mooier dan bij die van IKEA. Dit soort producten zou ik in een hotel nooit gebruiken, want dan wordt de receptie platgebeld door gasten die problemen ervaren. De eenvoudigste vergelijking die ik kan maken, wanneer je domotica met conventionele bekabeling wilt vergelijken, is die van digitale prijskaartjes met papieren prijskaartjes. De digitale prijskaartjes zijn op termijn goedkoper en minder arbeidsintensief. Ik zou altijd kijken naar de ‘total cost of ownership’, en op dat vlak gaat KNX het altijd winnen van traditionele systemen.”
Dennis: “En het is veiliger… Wanneer je een schakelaar vervangt, dan heb je bij KNX te maken met 18 volt, ten opzichte van 230 volt in de oude situatie. Thuis kennen mensen Google Home al, dat ding zet spraak om in tekst, waardoor je commando’s kunt geven aan gekoppelde apparatuur. In de ideale situatie hoef je in een gebouw eigenlijk helemaal geen commando’s te geven, want alles gebeurt vanzelf, aangestuurd door sensoren. Hier in het lokaal hebben we de Sonos-speakers op het IP-netwerk aangesloten, waardoor je het als ontruimingsalarm kunt gebruiken.” Dennis loopt naar een pc, geeft een commando, en even later horen we een vrouwenstem die ons oproept het pand te verlaten. “Maar ook de rookmelder kun je koppelen, zodat je naar verschillende compartimenten andere opdrachten kunt sturen bij een calamiteit. Eigenlijk is bijna alles al mogelijk, als je het maar goed programmeert.” De vrouwenstem uit de Sonos-speaker doet ons beseffen dat we eigenlijk al genoeg weten voor nu, maar de grootste les die we hebben geleerd, is dat geen enkel modern hotel meer zonder een vorm van domotica kan functioneren.
HM302020
