Zó veel verdienen schrijvers niet! Die gedachte zal bij menigeen opgekomen zijn zodra het Maarten Maartenshuis op het netvlies verscheen. Immers: de schrijver Jozua Schwartz heeft dat landhuis laten bouwen. Hij schreef onder het pseudoniem Maarten Maartens; weinigen zullen van hem gehoord hebben. Van de algemeen directeur die sinds augustus 2012 Landgoed Zonheuvel - inclusief het Maarten Maartenshuis - beheert, hebben ongetwijfeld velen gehoord: Jaap Jongejan was immers acht jaar lang voorzitter van CNV Vakmensen. Dit is niet zomaar een landgoed.
Even terug in de geschiedenis. De schrijver wiens pseudoniem aan deze buitenplaats verbonden is, wist in 1889 gedaan te krijgen dat hij de naam van een van zijn overgrootmoeders aan de zijne mocht toevoegen; voortaan heette hij Van der Poorten Schwartz. Hij was overigens niet onbemiddeld, droeg twee academische titels, en trouwde met een vrouw uit een vermogende familie.
Het buitenhuis werd in 1902 gebouwd. Een aantal vertrekken, waaronder de bibliotheek, is nagenoeg onveranderd/onaangetast gebleven tot op de dag van vandaag. Schwartz overleed ten tijde van de Eerste Wereldoorlog; zijn dochter Ada, die ongetrouwd bleef, overleed op het landgoed ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Zij maakte van Zonheuvel een conferentieoord en een centrum voor nationaal en internationaal jeugdwerk. Het SBI, een van de grootste opleidingsinstituten in Nederland, kocht Landgoed Zonheuvel in 1974.
Arbeidsverhoudingen
De stichting SBI is ooit opgericht door het CNV (Christelijk Nationaal Vakverbond), samen met christelijke werkgevers. Het doel: kaderleden opleiden met het geld dat door de overheid beschikbaar gesteld was. Het landgoed werd daartoe gekocht. Toen het opleiden van CNV-kaderleden op een lager pitje kwam te staan, richtte SBI zich in toenemende mate op het trainen en adviseren van medezeggenschapsraden en directies/HRM. Jaap Jongejan, de bijna twee jaar geleden aangetreden algemeen directeur van Landgoed Zonheuvel, heeft een visie: hij wil bouwen aan het ‘Huis van Arbeidsverhoudingen’.
“Arbeidsverhoudingen zijn de basis voor elke organisatie,” beweert Jongejan met stelligheid. “De arbeidsvoorwaarden zijn altijd een afspiegeling van de arbeidsverhoudingen. Organiseren in de BV Nederland betekent vernieuwen, aanpassen en leren binnen het kader van de arbeidsverhoudingen. Op dit terrein – liefst op dit landgoed – moeten politici, wetenschappers, werkgevers en werknemers elkaar zien te vinden. Hier bieden wij de ruimte voor dialoog. Daarin is uiteraard ook een plek voor HR en medezeggenschap.”
SBI (eigenaar van het landgoed en de gebouwen) bestaat uit twee bv’s: SBI training & advies, en Zonheuvel (het horecagedeelte). Jongejan: “Onze markt bestaat voor zo’n tachtig procent uit maatschappelijke organisaties; een groot deel van onze activiteiten heeft nog steeds te maken met het opleiden en trainen van ondernemingsraden, maar de vraag naar twee- of driedaagse cursussen loopt terug: veel organisaties kiezen tegenwoordig voor ‘blended learning’, ‘e-learning’ of ‘learning on the job’. Wij zijn ons dus meer gaan richten op congressen en seminars. Zonheuvel moet dé ontmoetingsplek worden. Zo zijn we begonnen met het ‘studiner’: een samenspel van studeren en dineren. Daarin brengen wij – vanuit onze visie – een aantal partijen bij elkaar die aan ‘de ronde tafel’ met elkaar gaan praten, eten en werken. Zo kan gewerkt worden aan de basis van elke arbeidsverhouding, te weten: vertrouwen. Wij denken dat daar in de post-crisistijd veel vraag naar is. Na het bezuinigen is dát de volgende stap.”
Duizend bloemen
Congrescentra hebben het moeilijk gehad, de afgelopen jaren, maar Zonheuvel heeft de omzet netjes op niveau weten te houden. Dat heeft natuurlijk ook te maken met een paar belangrijke usp’s: de locatie (bovenop een door wielrenners geliefde/gevreesde ‘col’ van de Utrechtse Heuvelrug), de historie… “Maar we zijn ook heel milieubewust bezig,” benadrukt Jongejan. “Dat gaat veel verder dan enkel het Green Key verhaal. Dit bedrijf is CO2-neutraal. Een jaar of drie geleden zagen we de toeloop met betrekking tot congressen wat minder worden. We hebben toen besloten om het hotel ook aantrekkelijk te maken voor gewone hotelgasten. Momenteel vormen zij vijftien tot twintig procent van het bestand. We hebben toen de kamers en gangen helemaal aangepast; allemaal binnen het ‘People Planet Profit’ concept. Van de vloerbedekking tot het linnen tot het wc-water… Het is allemaal fair trade en biologisch. We willen het oude met het nieuwe verbinden op een natuurlijke wijze. Dat stralen we uit. Veel mensen willen daarbij horen.”
Als voorzitter van CNV Vakmensen bestond het werkleven van Jongejan, naar eigen zeggen, uit ‘kennis en kennissen’. Dat komt goed uit, want het fenomeen netwerken is onlosmakelijk verbonden aan zijn nieuwe functie. Jongejan: “Het AWVN – de grootste partij die cao’s afsluit – zit hier met een groep ‘vrijdenkers’ de agenda voor 2020 te bespreken. Op deze locatie, vergroeid met het oude, nadenken over het nieuwe. En het antwoord ligt eigenlijk in: hoe krijg je het natuurlijker georganiseerd.”
Volgens Jongejan is momenteel in de samenleving een omslag gaande: voorheen domineerde de homo economicus, maar diens levensvisie (de wereld is economie) verliest gestaag terrein aan ‘de wereld is leven’. Jongejan: “Op steeds meer plekjes gaan ‘duizend bloemen bloeien’. Men zoekt naar evenwicht en continuïteit.”
Rheinländisch
Het spreekt vanzelf dat de mooie gedachten van het SBI en van Jongejan in de praktijk worden gebracht binnen het bedrijf Landgoed Zonheuvel. “We willen van de mensen die hier werken minstens een 8 krijgen. Als zij trots zijn op het bedrijf, behalen we ook wat betreft de bedrijfsresultaten een 8 of meer. Binnen de vakbond heb ik veel ervaring opgedaan met betrekking tot organiseren. Daarin staat ‘andersom denken’ voorop. Wij werken bijvoorbeeld niet met uitzendkrachten, maar vrijwel uitsluitend met mensen in vaste dienst.”
De afgelopen decennia is in Nederland het Anglo-Saksische model opgerukt, maar Jongejan is standvastig een voorstander van het Rheinländische model gebleven. Veiligheid, medezeggenschap en continuïteit voor de medewerkers dus. Jongejan: “Het Rijnland-denken is mij met de paplepel ingegoten binnen het CNV. Het gaat niet om de werkgever of de werknemer; mijn vertrekpunt is de mens. De mens die hier werkt staat centraal. We hebben hier een heel platte organisatie, waarin we van de werknemers verwachten dat ze flexibel zijn, zowel qua werkzaamheden als qua tijd. Dit levert uiteindelijk minder personele kosten op en tevredener klanten. Wij denken vanuit de christelijk-sociale traditie, en dat levert binnen de markt veel goodwill op.”
Het hotel
Niet al de 110 hotelkamers van Landgoed Zonheuvel zijn (in de winter) geschikt voor ‘gewone’ hotelgasten. Ze zijn te klein. De geringe ruimte is geen probleem voor congresgangers die de hele dag en avond bezig gehouden worden, maar menig leisuregast wil zich kunnen terugtrekken in een meer gerieflijke ruimte.
De zakenman die hier vertoeft als deelnemer aan een congres, training of seminar gaat niet op zijn kamer zitten werken; dat is duidelijk. Maar de zakenman die op Zonheuvel overnacht omdat hij in de omgeving zaken wil doen? “Die gedraagt zich nauwelijks anders dan de leisuregast,” aldus Jongejan. “Hij gaat met zijn laptop in de lobby of het restaurant zitten, of lekker buiten. De kamers zijn voorzien van kluisjes, maar eigenlijk wordt daar nooit naar geïnformeerd. Dat zal wel aan de gemoedelijke sfeer liggen.”
Landgoed Zonheuvel telt circa 55 medewerkers; zoals gezegd, nagenoeg allemaal in vaste dienst. Dat zij het naar hun zin hebben, blijkt wel uit het aanbod om zelf de gangen te gaan schilderen. Waarom zou je immers voor zo’n simpele klus schilders inhuren? ‘Outsourcing’ is sowieso een fremdwort voor dit hotel en congrescentrum. Een enkele keer mag een cateraar aantreden, maar zelfs de automatiseringsdeskundigen en de mannen van de technische dienst bevinden zich ‘op het landgoed’. ook inzake het verlenen van gastvrijheid staat Zonheuvel op zich: geen samenwerking binnen een groep of verband.
De website van Landgoed Zonheuvel is natuurlijk belangrijk, maar minder essentieel voor de boekingen dan je zou denken. Heel veel klanten en gasten komen binnen via de mond-tot-mondreclame en… het netwerk. Dat de directeur zelf daarin een centrale positie inneemt, dan wel de spilfunctie heeft, ligt voor de hand. Jongejan dankt aan zijn vakbondsverleden een indrukwekkend netwerk; bovendien houdt hij overal in den lande voordrachten over sociale innovatie en arbeidsverhoudingen. Hij is een van de oprichters van het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie (NCSI).
SBI
Zoals reeds vermeld, is SBI eigenaar van het landgoed. In het bestuur zitten mensen die zich geen van allen onbetuigd hoeven te laten als het op netwerken aankomt. De voorzitter van het CNV is tevens voorzitter van het SBI-bestuur; zijn naam is Maurice Limmen. Hij is voormalig fractievoorzitter CDA van de Amsterdamse gemeenteraad.
De wetenschap is vertegenwoordigd in de persoon van Aukje Nauta. Zij is bijzonder hoogleraar 'employability in werkrelaties' aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast is zij medeoprichter en partner van adviesbureau Factor Vijf en plaatsvervangend kroonlid van de SER.
De vicevoorzitter is afkomstig van werkgeversorganisatie VNO-NCW; hij heet Jan-Willem van den Braak. Van 1977 tot begin 2013 was Van den Braak werkzaam voor VNO-NCW. Tevens was hij hoofd van de stafgroep Levensbeschouwing & Ondernemen.
Louwe Dijkema, voorzitter van de Klankbordgroep Levensbeschouwing en Ondernemen van VNO-NCW, is al een aantal jaren verbonden aan het SBI als toezichthouder. Hij was directeur-eigenaar van Koninklijke Van Gorcum BV.
De algemeen directeur van Koninklijke Horeca Nederland, Lodewijk van der Grinten, heeft eveneens zitting in het bestuur van SBI.
Hotelbaas
Toen Jaap Jongejan benaderd werd door het bestuur van SBI voor het directeurschap van Landgoed Zonheuvel, was zijn antwoord een beetje ambivalent. “Ja,” antwoordde hij, “maar ik word geen hotelbaas. Ik word ook geen baas van de zeggenschapsorganisatie. Maar als we hier kunnen bouwen aan het Huis voor Arbeidsverhoudingen, wil ik mij daar graag voor inzetten. Het is een mooie uitdaging om dat goed in de markt te zetten.”
Anno 2014 spreekt toch ook een beetje ‘de hotelier Jongejan’: “Ondertussen is natuurlijk iedere gast en iedere klant welkom.”
Jaap Jongejan
Hij werkte 22 jaar voor de vakbond CNV, maar ooit is hij zijn werkzame leven begonnen als achttienjarige vakantiekracht in een hotel annex vakantiecentrum. “Tot ergernis van mijn ouders wilde ik niet gaan studeren,” vertelt hij. “Maar ik heb wel alle hotel- en restaurantpapieren gehaald. Na ongeveer elf jaar horeca was ik het evenwel zat. Toen ben ik personeelsmanagement gaan studeren. Daarna bedrijfskunde.”
In 1990 begon Jongejan binnen de vakbond. Hij klom op tot voorzitter van CNV Vakmensen. Die functie heeft hij acht jaar bekleed. “Toen was het mooi geweest. Je moet voor jezelf bepalen wat de uiterste houdbaarheidsdatum is.”
Jongejan was niet een vakbondsbestuurder die zijn hakken in het zand zette. “Ik was altijd aan het zoeken naar perspectief,” verklaart hij. “Vasthouden aan zoals het vandaag is, betekent dat je morgen achterloopt.”
Jaap Jongejan is geboren in 1956. Hij is getrouwd en heeft twee dochters (25, 24). En een hond. Gevraagd naar een hobby, zegt hij dit: “Alles wat te maken heeft met organiseren.“ Hij erkent onmiddellijk dat het een ietwat merkwaardige liefhebberij is. Gelukkig is hij ook gewoon een voetballiefhebber (Feyenoord), houdt hij van lezen, en is hij geïnteresseerd in de politiek. Net als vier jaar geleden treedt hij op als formateur voor het college van zijn woonplaats Wijk bij Duurstede.
In het dorp Langbroek, behorend tot de gemeente Wijk bij Duurstede, ligt trouwens een straat die genoemd is naar de schrijver Maarten Maartens. Maar dat terzijde.
Landgoed Zonheuvel
HM302014
