Meilin van Poelgeest is een kersverse alumna van Breda University. In de laatste fase van haar studie International Hotel Management heeft ze voor haar scriptie grondig onderzoek gedaan in hoeverre de aangekondigde politieke beslissingen na de gemeenteraadsverkiezingen het hotel investeringsklimaat in Amsterdam zullen beïnvloeden. Het eindonderzoek is na de verdediging beoordeeld met een 8.3. De doelstelling van het onderzoek is niet zozeer het bevestigen van bestaande theorieën, maar juist verschillende factoren in maatschappelijk complexe vraagstukken aan het licht brengen. In deze driedelige reeks neemt de auteur u mee in de opzet, bevindingen en uitwerking van het onderzoek. Eerder publiceerden we deel 1 en deel 2, vandaag deel 3.
De aanleiding voor het onderzoek is een voorlopig deelakkoord dat halverwege mei naar buiten is gebracht door de onderhandelende partijen van het nieuwe gemeentebestuur in Amsterdam. Hierin stond onder andere: de verhoogde toeristenbelasting, de aangescherpte AirBnB-restricties en plannen om touringcars te weren uit het centrum. De aangekondigde maatregelen zullen invloed hebben op de toerismesector in Amsterdam, maar het is de vraag in hoeverre dat het hotelinvesteringsklimaat hierdoor beïnvloed zal worden.
In het derde en laatste deel wordt er verder ingegaan op de resultaten van het onderzoek. Het is interessant om te zien welke conclusies getrokken kunnen worden op basis van de bevindingen en opvattingen van experts, maar ook welke vraagstukken zijn geïdentificeerd voor eventueel vervolgonderzoek. Daarnaast is hen gevraagd of zij nog suggesties hebben voor het bestuur in Amsterdam om overlast van toerisme aan te pakken.
Het antwoord op de hoofdvraag
In tegenstelling tot wat beloofd is door politici tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in maart, verwachten de ondervraagden niet dat de toeristenstroom naar Amsterdam zal afnemen door het aangekondigde maatregelenpakket. Deze maatregelen zullen de toeristische sector van Amsterdam beïnvloeden, maar niet direct het hotelinvesteringsklimaat.
Daarnaast verwachten de geïnterviewden dat de verhoogde toeristenbelasting wordt doorberekend in de hotelprijzen. Hierdoor zullen voornamelijk de inkomsten van de gemeente van Amsterdam toenemen.
Verder komt uit de interviews naar voren dat de aangescherpte AirBnB-restricties hoogstwaarschijnlijk niet tot minder overlast van toeristen zal leiden. Door de maximale vakantieverhuurperiode van 60 naar 30 dagen terug te brengen, wil het college “exploitatie van woningen als illegale hotels” voorkomen en de overlast in de buurten verminderen.
Volgens het nieuwe bestuur zijn de touringcars in het stadscentrum oorzaak voor opstoppingen en oponthoud op de openbare weg. Door het weren van touringcars uit het centrum wordt verwacht dat de drukte zich slechts zal verplaatsen van de straat naar het voetpad en het openbaar vervoer, omdat toeristen op andere wijze hun weg zullen vinden naar het centrum.
De rol van citymarketing
Uit het onderzoek blijkt dat er onder de deelnemers verschillende opvattingen zijn over de rol van citymarketing. Het “I Amsterdam” project is opgericht in 2004 met het idee om de stad aantrekkelijker te maken om in te wonen, in te leven en om te bezoeken. Afgaande op de hoge vastgoedprijzen, de stijgende vraag naar zakelijke evenementen, zoals congressen, en de toenemende stroming van toeristen, concludeert het merendeel dat dit doel is bereikt.
Toch is het effect van citymarketing niet louter positief. Zo heeft het “I Amsterdam” project een andere kant van de Nederlandse hoofdstad gepromoot, zoals bijvoorbeeld the Red Light District, het aanbod van coffeeshops en de vele uitgaansgelegenheden die tot diep in de nacht open zijn. Daardoor heeft de gemeente Amsterdam te maken met een groot segment toeristen dat afkomt op de feestcultuur en onder invloed van drugs of alcohol zich lallend en schreeuwend door het stadscentrum en woonbuurten begeven tot ongenoegen van inwoners.
Is het stoppen van city marketing de oplossing? Volgens één van de deelnemers die nauw betrokken was bij de oprichting van het “I Amsterdam” project niet. de medeoprichter en tevens oud-wethouder niet. Citymarketing is een manier waarop de gemeenteraad invloed kan uitoefenen op het aantrekken van de gewenste doelgroep door het culturele erfgoed te promoten. Dit zijn doorgaans toeristen die veel geld uitgeven in de stad wat goed is voor de economie.
Drukte in het algemeen
Een interessante vraag die naar voren kwam tijdens interviews was: wat wordt er precies met drukte bedoeld? Drukte wordt niet alleen veroorzaakt door toeristen. De gehele openbare ruimte van Amsterdam is vol met gedumpte fietswrakken, rondrijdende taxi’s en andere obstakels waardoor het benauwde gevoel in de binnenstad alleen maar verder toeneemt.
De rol van de gemeente
Wat is de rol geweest van de gemeente? Eén van de oud-wethouders maakt duidelijk dat beleid wordt gemaakt om bepaalde situaties en markten te reguleren. In het algemeen voert een gemeente taken uit die van direct van belang voor haar inwoners zijn , zoals het maken van bestemmingsplannen. Hierin legt de gemeente precies vast hoe een gebied eruit moet zien wat betreft huizen, bedrijven en natuur.
Met de hotelstop en het “Nee, tenzij” beleid doet de gemeente een stap richting het afremmen van de zogeheten “wildgroei” van hotels. Komt deze maatregel niet 10 jaar te laat? Uit het onderzoek blijkt dat de gemeente al sinds 2006/2007 (al dan niet eerder) erkent dat er genoeg hotels in het stadscentrum waren. Toch werden tot 2016 vergunningen afgegeven voor verdere hotelontwikkeling in de stad (ook voor de periode 2016-2022).
Daarnaast ging de gemeente eerder uit van een groei richting de 10 miljoen toeristen in 2020. In 2017 was het aantal bezoekers gestegen tot 18 miljoen. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de gemeente nooit uit is gegaan van dergelijke groei en daar dus ook geen beleid op heeft gemaakt.
De rol van de overheid
De overheid is niet aangewezen om op regionaal niveau beleid te maken, alhoewel zij wel regels kan wijzigen die van invloed zijn op de werking van de markt. Als het aantal toeristen stijgt tot 30 miljoen in 2030, dan zal dit invloed hebben de regio en ook de landelijke economie. Denk hierbij aan de druk die op het openbaar vervoer komt te liggen en de infrastructuur.
Het verschil tussen regionale en landelijke politiek is duidelijk: landelijke politiek houdt zich bezig met problemen die de gehele bevolking aan gaat. Regionale politiek, vaak uitgevoerd door gemeenten, focust zich op plaatselijke problemen, maar wat als het Amsterdamse toerisme niet alleen de stad, maar de algehele regio beïnvloedt?
De Zuid-As belangrijk voor de landelijke economie. Er zijn veel banen gemoeid bij de vestiging van bijvoorbeeld Unilever in Nederland. Zo heeft Wouter Bos door veel te lobbyen ervoor gezorgd dat de European Medicines Agency (EMA) zich op de Zuid-As heeft gevestigd. Dit bedrijf zal naar verwachting zorgen voor een toename van 30.000 zakelijke overnachtingen.
Advies van de deelnemers
Aan het einde van elk interview is aan de deelnemers gevraagd wat zij het college in Amsterdam zouden aanraden om de balans tussen bewoners, toeristen en bedrijven te kunnen waarborgen.
Zo zou niet alleen het hotelaanbod, maar ook het aantal toeristische attracties moeten worden verspreid over de regio Amsterdam. De afgelopen jaren zijn veel musea en attracties geopend in het stadscentrum waardoor het gevoel van drukte alleen maar verder is toegenomen. Daarnaast zijn de smalle straten van Amsterdam niet gebouwd op de miljoenen bezoekers.
Daarnaast moet er worden ingegrepen om het eenzijdige aanbod van (toeristische) winkels terug te dringen, zodat grotere diversiteit aan winkels terugkomt en lokale bedrijven kunnen concurreren met de grote merken. Dit vraagt om meer regulering vanuit de gemeente. Het aantal coffeeshops, mini-markets en souvenirwinkels breekt de historische identiteit van Amsterdam verder af.
Om de drukte tegen te gaan, moet de openbare ruimte worden heringericht. Zo kunnen ondergrondse fietsenstallingen ervoor zorgen dat er minder fietswrakken in de weg liggen. Ondanks de nostalgie is het denkbaar dat de tram geleidelijk uit het straatbeeld zal verdwijnen door verbeterde metroverbindingen.
De regio Amsterdam
Aangezien het toerisme niet alleen de stad, maar de regio van Amsterdam aangaat, is het van regionaal belang dat gemeentesmet elkaar om de tafel gaan zitten om het toerisme in goede banen te leiden. Alhoewel het een mooi streven is om het Amsterdamse toerisme op te vangen buiten de hoofdstad, is dit niet altijd even haalbaar.
Ten eerste komen toeristen voor het beroemde stadscentrum en niet per se voor andere Nederlandse steden. De vraag naar hotelkamers zal altijd blijven afhangen van Amsterdam. waardoor de vraag naar hotels altijd zal blijven afhankelijk van Amsterdam. Ten tweede zorgt spreiding van toerisme er waarschijnlijk niet voor dat de drukte in Amsterdam afneemt, aangezien zij vanuit een ander deel van de regio alsnog naar het centrum van Amsterdam zullen afreizen. Tot slot houden internationale bedrijven liever hun congressen in Amsterdam gezien de naamsbekendheid. Steden als Utrecht, Haarlem en Den Haag zijn minder bekend en zijn daarom minder in trek onder het zakelijke segment dan Amsterdam.
Hotelinvesteringsklimaat
De komende jaren worden er nog hotels geopend waarvoor vergunningen reeds zijn afgegeven. Voor beleggers blijft de Amsterdamse hotelmarkt aantrekkelijk gezien de groeiende vraag naar overnachtingen en de hoge prijzen die mensen bereid zijn te betalen. Het aangekondigde maatregelenpakket zal de toeristische sector beïnvloeden, maar de vraag van het Amsterdamse toerisme niet doen afnemen, waardoor hotelinvesteringen aantrekkelijk zullen blijven.
Alleen de hotelstop zal ervoor zorgen dat er geen verdere hotelontwikkeling mogelijk is in de centrumgebieden, omdat de gemeente geen vergunningen meer afgeeft voor nieuwe projecten. Alleen het “Nee-tenzij” beleid biedt nog mogelijkheden voor het ontwikkelen van nieuwe hotels, mits deze een significante bijdrage leveren aan de buurt.
Zoals het er nu naar uit ziet, zal de waarde van vastgoed voorlopig nog niet dalen. Met een verdere stijging van het toerisme in het vooruitzicht (tot tenminste 2030) zal de hotelmarkt voorlopig floreren. De afgelopen jaren zijn er meer hotelinvesteerders naar Amsterdam gekomen, omdat zij gelijkenissen zien in deze hotelmarkt met die van andere internationale steden zoals Londen, Parijs en Barcelona, waar de prijs van vastgoed al omhoog is gegaan. Door nu te investeren in vastgoed, hopen ze mee te kunnen profiteren van de stijgende waarde. De relatief gunstige voorwaarden zoals de lage rente, zorgen ervoor dat er meer geld overblijft voor de netto hoteltransactie of de kosten voor een hotelinvestering.
Verder onderzoek
Momenteel zijn er nog veel vragen omtrent het type toerist dat overlast bezorgd voor inwoners. Uit het onderzoek komt naar voren dat er behoefte is aan betere toerismeprofilering waarbij beleidsmakers gebaat zijn. Zodra een effectievere profilering gerealiseerd is, kan er adequater beleid worden gemaakt omtrent het weren en behouden van bepaalde toeristenstromen. Hiervoor zijn onder andere gegevens nodig over het verblijf (aantal dagen, plaats van verblijf, transport), activiteiten die zij ondernemen (musea, entertainment of andere bezigheden) en het uitgavepatroon.
Over de auteur
Meilin van Poelgeest is afgestudeerd in International Hotel Management aan Breda University of Applied Sciences. Gedurende haar studie heeft ze zich verdiept in de verschillende facetten van hoteloperaties met het oog op gastgerichtheid.
Tijdens de minor “the Business of Hotels” werd ze voor het eerst bekend met de (financiële) wereld van de hotelindustrie en uiteenlopende onderwerpen zoals hotelbranding, managementcontracten en hoteltaxaties. Gedurende het eindonderzoek wilde graag haar interesse in actualiteiten en marktontwikkelingen combineren met een maatschappelijk complex probleem.
