Voorkomen is beter dan genezen. Dit geldt voor zoveel zaken binnen elke operatie; legionella is er daar één van. Armand Gademan werkt bij Geberit en weet dat als geen ander. “Het is vooral van groot belang om stilstaand water in leidingen te voorkomen en regelmatige doorstroming te generen. Want bij stilstaand water ontstaat er biofilm aan de binnenkant van leidingen waarin de bacteriën zich vermeerderen.”
De legionellabacterie is ook bij het grote publiek bekend, vanwege gevallen waarbij veel mensen besmet raakten. De bacterie ‘legionella pneumophila’ werd in 1976 ontdekt. Na een congres van Amerikaanse oorlogsveteranen in Philadelphia werden 221 bezoekers ziek, waarvan er 34 zijn overleden. De legionellabacterie bleek te broeden in een koeltoren die was verbonden met de airconditioning van het hotel. Legionair betekent veteraan, dus de naam van de bacterie komt voort uit dit specifieke voorval. Ook in Nederland haalde de bacterie het nieuws: bij besmetting op de Westfriese Flora in Bovenkarspel in februari 1999 werden 242 bezoekers ziek, waarvan er 32 zijn overleden. In hal 3 stonden diverse bubbelbaden tentoongesteld, één daarvan was gevuld met een brandhaspel die al lange tijd niet gebruikt was geweest. De verkoper, een whirlpoolhandelaar, had geen chloor in de baden gedaan omdat er toch niemand in mocht plaatsnemen, waardoor de bacterie zich eenvoudig kon verspreiden.
‘Dode’ leidingen
Hoteliers doen er goed aan om al in de ontwikkelfase van de nieuwbouw, of voorafgaand aan de renovatie, rekening te houden met het ontwerp van de installatie. “Dit is niet alleen raadzaam vanwege de veiligheid, maar ook met betrekking tot waterbesparing. Een goed ontwerp in combinatie met optimale beheersmaatregelen kan helpen in de optimalisatie van de bedrijfsvoering”, licht Gademan toe. “Bij een nieuw ontwerp adviseren we een doorgelust leidingsysteem, zodat ook tappunten die minder vaak gebruikt worden, automatisch doorgespoeld worden met bijvoorbeeld het doortrekken van een toilet. Vaak zien we, met name in oude panden, dat de leidingen zo gedimensioneerd zijn, dat er twee brandhaspels tegelijkertijd in functie kunnen zijn. Het advies is om de brandslanghaspels apart te voeden, dus los van het drinkwatersysteem, om te voorkomen dat de drinkwaterleiding overgedimensioneerd wordt, met als gevolg een slechte doorstroming én de aangroei van biofilm. Ook zien we nog te vaak dat er door wijzigingen ‘dode leidingen’ in het pand zijn, waardoor de bacterie zich eenvoudig kan ontwikkelen. Die leidingen ontstaan door bijvoorbeeld het plaatsen van een nieuwe wastafel op een ander punt, waarbij de oude leidingen niet zijn verwijderd en waar stilstaand water achterblijft.”
Legionella altijd aanwezig
Wat menigeen niet weet, is dat er verschillende soorten legionella zijn en dat de bacterie vrijwel altijd aanwezig is in de leidingen. “We krijgen legionella er altijd gratis bij, die zit namelijk al in het drinkwaternet”, vertelt de expert. “Slechts één type is potentieel dodelijk, vooral voor mensen met zwakke luchtwegen. In hotels is het belangrijk dat er een goed beheersplan ligt. Wanneer een kamer enkele dagen niet verhuurd wordt, dan moeten de leidingen doorgespoeld worden om groei van de bacterie te voorkomen; wanneer dit niet gebeurt ligt een uitbraak van legionella op de loer. Legionella is immers tussen de 20 en 60 graden Celsius actief, vermeerdering vindt plaats tussen 20 en 45 graden. Na drie dagen vindt er al exponentiële groei plaats en na een week is het helemaal feest. Een legionellabesmetting kun je krijgen door het inademen van fijne waterdruppels, zoals tijdens het douchen. Maar niet alleen de hotelbadkamer de gehele drinkwaterinstallatie is een punt van aandacht.”
Doorspoelen
Er zijn goede manieren om besmetting met legionella te voorkomen. Een kwestie van aandacht bij het ontwerp en de installatie, maar ook bij het beheer. “Het doorspoelen van de leidingen kost water en in verband met de duurzaamheidsgedachte is het niet wenselijk om veel water te verspillen. Daarom adviseren we om na te denken over de juiste dimensionering, het opnemen van doorstroomventielen in het systeem, een toilet dat op gezette tijden automatisch doorspoelt of een hygiënespoeler die regelmatig het hele drinkwatersysteem doorspoelt en die je ook aan het gebouwbeheersysteem kan koppelen.
Training voor hoteliers
Wat velen niet weten, is dat Geberit niet alleen wc’s en sanitair levert, maar ook trainingen verzorgt. “Jaarlijks ontvangen we zo’n 2.000 professionals. Die krijgen dan bijvoorbeeld een training over legionallapreventie. In september gaan we een seminair voor hoteliers verzorgen, waarbij we aandacht besteden aan verantwoordelijkheden en iemand met praktijkervaring aan het woord laten. De pandeigenaar, de huurder, de installateur, de werknemers in het hotel… Iedereen heeft een verantwoordelijkheid met betrekking tot legionella. En de praktijkcase laat ons zien wat je kunt doen als er legionella is geconstateerd. Welke stappen moet je ondernemen en wat zijn de consequenties? Het wordt een zeer informatieve dag. Juist die verantwoordelijkheid bij preventie en het nemen van maatregelen is belangrijk, eigenlijk net als bij brandpreventie. Indien het veiligheid betreft zie je dat grote internationale hotelketens er dikke handboeken voor hebben welke vaak strenger zijn dan bijvoorbeeld het bouwbesluit. Niet gek, want als een gast in een hotelketen een legionellabesmetting oploopt en overlijdt, dan ontvangt deze keten daarna geen enkele Amerikaanse zakelijke gast meer. De consequenties zijn enorm. Daarom is aandacht voor de verantwoordelijkheden bij preventie van legionella juist zo belangrijk. Een uitbraak blijft aan je hotel of je merk kleven, of je dat nu wilt of niet. Gelukkig hebben wij de kennis om hoteliers te helpen bij het ontwerp, de installatie en bij preventie.”
