De tachtiger jaren werden gekenmerkt door kraakbewegingen. Het hoogtepunt van de jaren tachtig zal niet makkelijk worden geëvenaard, maar nog steeds kennen vrijwel alle grote steden een harde kern krakers. De hedendaagse krakers lijken een sterke voorkeur te ontwikkelen voor leegstaande horecapanden.
Drie decennia geleden werd menig leegstaand pand gekraakt door groepen jongeren. Woningnood was een drijfveer, maar niet de enige. Aan kraken zitten immers verschillende kanten: enerzijds is het een methode om mensen aan betaalbare woon- of werkruimte te helpen; anderzijds is kraken een manier om het stelsel van machtsverhoudingen aan de kaak te stellen dat leegstand - uit speculatieve motieven - mogelijk maakt. Het kraken van panden werd ook ingezet tegen kapitalistische bouwplannen die ten koste zouden gaan van woonruimte. Tegenwoordig is kraken vooral een middel tot het verkrijgen van woonruimte.
Lastig
Leegstaande horecapanden zijn de laatste tijd een geliefd doel van krakers. De gemeente Woensdrecht wil in het voormalige herstellingsoord Dennenheuvel in Ossendrecht (gelegen in het economisch spanningsveld van het gebied Rotterdam-Antwerpen) een vier- of vijfsterrenhotel ontwikkelen. Alleen zitten er nog krakers in het pand. In Groningen werd 'horecatycoon' Sjoerd Kooistra onaangenaam verrast door krakers. Deze hebben het voormalig restaurant Het Pakhuis en Hawana bezet (vroeger bekend als pizzeria Contini). Kooistra verhuurt de panden aan bierbrouwer InBev die, volgens Bizniz.blog.nl, alleen voor Het Pakhuis al zo’n 7.000 euro huur per maand overmaakt aan Kooistra. Een dure grap.
Ook horecaleverancier Aviko is niet onbekend met krakers: de voormalige fabriek in Hoog-Keppel nabij Doetinchem stond jarenlang leeg nadat Aviko de productie naar Steenderen had verplaatst. In 2005 werd het pand al eens gekraakt en vervolgens ontruimd. Dat laatste mocht niet baten, want onlangs werd de ruimte opnieuw gekraakt.
De gemeente Lingewaard kreeg eveneens te kampen met ongewenste bewoners: het Fort Pannerden (bestemd als hotel) kwam eind 2006 uitgebreid in het nieuws dankzij een grootscheepse ontruiming. Er werd een éénjarige overeenkomst gesloten met de Stichting Fort Pannerden, de gemeente en Staatsbosbeheer. De krakers werden hierdoor formeel beheerders en mogen officieel niet meer wonen op het fort. De hotelbestemming is ondertussen van de baan.
Chris Luken
In het Gelderse blijft het rommelen. Eigenaar Chris Luken van Fletcher Hotels kocht vol verbouwplannen enkele maanden geleden het Berg- en Dalse viersterrrenhotel Erica. Hij kon het niet waarderen dat een dertigtal krakers het op de parkeerplaats gelegen oud-restaurant De Gevulde Ruif als hun woonruimte beschouwden. Luken liet de deurwaarder een dagvaarding overhandigen aan de krakers en deed aangifte wegens lokaalvredebreuk. In een hartig commentaar in De Gelderlander liet Luken weten: 'Dit is zo flauw! Zij lezen in de krant dat ik mooie plannen heb met het hotel en komen dan snel de boel bezetten. Wees volwassen en kraak iets op een industrieterrein. Dit is heel kwalijk voor gasten van ons viersterrenhotel.' Luken kon toch als laatste lachen, want de krakers zijn ondertussen vertrokken, met –naar blijkt- souvenirs.
Gedoogd
Kraken is in sommige landen een misdaad; in andere landen wordt het louter gezien als een civielrechtelijk conflict tussen eigenaar en bezetters. De wetgever kiest in de meeste landen de kant van de eigenaar. Er zijn echter landen - meestal met een tekort aan woonruimte - waar men de krakers negeert tot het gekraakte pand of terrein daadwerkelijk ontwikkeld wordt. Nederland is een van de weinige landen waar kraken niet specifiek verboden is bij wet. Soms wordt het zelfs gedoogd. Wanneer een pand langer dan twaalf maanden niet in gebruik is geweest en de eigenaar niet kan bewijzen het pand op korte termijn weer in gebruik te nemen, wordt de kraker(s) niet gemaand om op te stappen. Het enige illegale aspect is de braak, ofwel het openbreken van het pand. Dit kan echter alleen ten laste gelegd worden bij een betrapping op heterdaad. Krakers in Nederland kiezen er daarom vrijwel altijd voor om na het binnendringen van een nieuw pand de politie in te schakelen: deze zal altijd als eerste officieel leegstand en huisvrede moeten constateren, waarna de krakers bewoningswil kunnen laten blijken. Dit kan door te bewijzen dat er zich in het nieuwe kraakpand een privé huiselijk leven afspeelt (of dat deze intentie manifest is), wat meestal aangetoond kan worden door de aanwezigheid van een slaapplaats, een tafel en een stoel.
De eigenaar van het pand kan een civiele procedure aanspannen tegen de krakers om ze eruit te krijgen. Het eigenhandig verwijderen van de krakers is verboden. Krakers hebben, nadat ze huisvrede hebben verworven (hetgeen inhoudt dat ze er - voorzien van meubels - eten en slapen), dezelfde rechten als huurders.
Vreedzaam
Een pand mag pas na twaalf maanden leegstand worden gekraakt. Kraken is alleen mogelijk wanneer er voldoende muren staan om ook echt te 'wonen'. De eigenaar kan een regeling treffen met de krakers of een procedure aanspannen. Niet zelden wordt een regeling getroffen en de kraak na korte of lange tijd gelegaliseerd. Dat wil zeggen dat er huur wordt betaald of het pand wordt aangekocht. Zodra de eigenaar aan kan tonen dat er een nieuwe bestemming is gevonden voor het pand, moeten de krakers het pand verlaten.
Gedwongen ontruimingen halen vaak het journaal en kleuren het beeld van de kraakbeweging in negatieve zin. Vreedzame ontruimingen en overlegsituaties worden zelden in beeld gebracht. Hotel Bosch in Arnhem is hiervan een voorbeeld: het was ooit een statig woonhuis; later een vorstelijk hotel voor mensen met een sterrenstatus. In de jaren zeventig stond het geruime tijd leeg en werd het als doelwit gekozen door de nog jonge kraakbeweging. Binnen een aantal jaren groeide dit kraakpand uit tot een knooppunt voor het Landelijk Overleg voor Kraakgroepen (LOK). In de jaren negentig probeerde Hotel Bosch de bewoners kwijt te raken. De zoon van de overleden projectontwikkelaar wilde het pand van de hand doen, maar beide partijen raakten verwikkeld in een jarenlange juridische procedure. In 2000 werd het pand uiteindelijk opgekocht door de Woningbouwvereniging Gelderland.
HM302007
