Op vakantie gaan, dat wil iedereen. Maar als gevolg van de economische crisis en de aswolken uit IJsland, is in de toerismesector veel veranderd. Themavakanties, cultuurvakanties, Texel... De vakantieganger amuseert zich toch wel.
De afgelopen maanden hebben ons weer eens geleerd dat in de wereld enorm veel wordt gereisd, en dat zeer veel sectoren afhankelijk zijn van de stromen toeristen en zakelijke reizigers. Het is dan ook verontrustend dat zoiets als een aswolk voor grote verliezen kan zorgen.
Publiciteit
Het toerisme levert een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie: de totale economische waarde is 36,9 miljard euro (3,1% van het BBP) en daarnaast zorgt de toeristische sector met bijna 400.000 banen voor 4,3% van de werkgelegenheid. Uit cijfers van het ContinuVakantieOnderzoek blijkt dat vorig jaar in totaal zo’n 18 miljoen vakanties door Nederlanders in eigen land zijn doorgebracht. Ten opzichte van 2008 betekent dit een stijging van 500.000 vakanties (3%).
De belangrijkste verklaring voor de groei van het aantal binnenlandse vakanties vormt de economische crisis; daardoor bleven veel Nederlanders dichterbij huis. Maar ook het mooie voorjaar en het zomerweer van afgelopen jaar en de extra publiciteit voor Nederland als vakantieland hebben aan de groei bijgedragen. De bestedingen aan binnenlandse vakanties stegen met 100 miljoen euro naar in totaal 2,8 miljard euro ten opzichte van 2008.
Trend
De komende zomer blijven we ook liever dicht bij huis. Vergeleken met vorig jaar is de belangstelling voor een vakantie in eigen land dit jaar wederom hoger, en wel met zo’n 100.000 vakantieplannen; dat betekent een stijging van 4%. Hiermee is Nederland de vakantiebestemming voor zo’n 2,8 miljoen Nederlanders. 'Sinds 2008 merken we een trendbreuk en neemt de belangstelling voor vakantie in eigen land weer toe. Mensen blijven wel op vakantie gaan, maar dan liever minder ver', legt woordvoerder Thérèse Ariaans van het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) uit. 'Vakantie blijft dus hoog op het prioriteitenlijstje staan. Het eigen land, België en Duitsland profiteren daarvan.’
Veel vakantiegangers die hun vliegreis de mist in zagen gaan door de IJslandse aswolk, kozen afgelopen meivakantie voor Texel. VVV Texel signaleerde dit voorjaar een plotselinge stijging van boekingen door mensen waarvan de vliegvakantie was geannuleerd. Uit cijfers blijkt dat in die periode een opvallend hoog aantal boekingen naar het Waddeneiland is gemaakt.
'Wij kregen mensen aan de balie en aan de telefoon die hun vliegreis naar Curaçao of Ierland in het water hadden zien vallen en dus maar kozen voor vakantie in eigen land', vertelt Daléa Polman, hoofd dienstverlening van VVV Texel.
Cultuur
'Beleving' staat centraal, tegenwoordig. Reizigers willen erop uitgaan en kiezen voor een camping- of fietsvakantie. Anno 2010 mag het allemaal wel wat chiquer: we huren een vaste tent of overnachten in een bijzonder slaapvertrek. Vooral cultuurvakanties zijn geliefd. De zogenaamde themavakanties staan volgens NBTC-NIPO Research in de belangstelling, omdat Nederlanders ook tijdens vakanties hun liefhebberijen willen uitoefenen. Nederlandse reizigers zoeken anno 2010 meer diepgaande en verrijkende belevenissen, waarbij aspecten als educatie, zingeving en authenticiteit belangrijk zijn. Voor hotels zijn themavakanties interessante niches in de markt.
De bestedingen aan themavakanties liggen veelal hoger en dit soort vakanties zijn iets minder prijs- en daarmee crisisgevoelig. De consument hecht namelijk veel waarde aan themavakanties en zal er niet snel op bezuinigen. Opvallend is dat vrouwen meer dan gemiddeld geïnteresseerd zijn in wellness.
Duitsland
Het aantal buitenlandse vakanties daalde het afgelopen jaar flink. Bij de buitenlandse vakanties deed zich ook een verschuiving voor van vliegtuig naar auto. Het aantal pakketreizen naar het Middellandse-Zeegebied is mede hierdoor gedaald met gemiddeld 12%. Vrijwel alle belangrijke bestemmingen lieten een daling zien: Spanje (-12%), Turkije (-15%) en Griekenland (-14%). Het aantal georganiseerde autovakanties steeg daarentegen flink. Met name Duitsland profiteerde van deze ontwikkeling: het aantal vakanties naar onze oosterburen steeg met maar liefst een half miljoen naar 3,5 miljoen vakanties.
De Noordzeebadplaatsen zijn niet alleen geliefd bij onze Duitse buren; ook Nederlanders zijn gek op de kust. De Veluwe en Veluwerand worden net als in andere jaren veel bezocht; beide gebieden lieten ook een bovengemiddelde groei zien. De sterkste groei deed zich voor in Oost-Brabant, Noord- en Midden-Limburg (14%). 'We bewerken de Nederlandse toeristenmarkt intensief, en dat werpt zijn vruchten af', aldus Ariaans.
Bron: NBTC-NIPO Research
Toerisme anno 2010
Een van de organisaties die het wereldwijde toerisme nauwlettend in de gaten houdt, is de World Tourism Organization van de Verenigde Naties (UNWTO). Deze organisatie brengt drie keer per jaar een barometer uit met daarin de stand van zaken op het gebied van het mondiale toerisme. Zo’n verslag geeft een kort overzicht en een evaluatie van de huidige situatie. Hier volgen de ‘hoogtepunten’ uit onder meer het rapport van januari 2010 en de update van april 2010.
Terugblik
De afgelopen paar jaar heeft de economische recessie wereldwijd in elke denkbare sector voor veel onrust gezorgd. Ook in de internationale reiswereld en de hotellerie. Zo wordt het verlies aan inkomsten door het ingezakt toerisme wereldwijd geschat op 30 miljard euro (van 641 miljard in 2008 naar 611 miljard euro in 2009). De inkomsten kelderden in april 2010 opnieuw, doch kortstondig, vanwege annuleringen van overnachtingen en zakelijke reizen door de vulkanische aswolken.
In sommige gevallen zorgde de verstoring van het vliegverkeer voor extra werk en inkomsten, zoals bij hotels op vliegvelden en bedrijven die digitale diensten als webconferenties aanbieden. Uit cijfers van het UNWTO blijkt dat de vulkaan het mondiale toerisme toch niet al te veel schade heeft berokkend: het UNWTO schat de afname in het aantal inkomende toeristen op minder dan een half procent op jaarbasis in Europa en -0,3 procent wereldwijd.
Stand van zaken
Voor wat betreft het totaal aantal inkomende toeristen gaat het inmiddels, dankzij een goed laatste kwartaal van 2009, weer wat beter. Vooral in en rondom Azië, Australië (plus Oceanië) en het Midden-Oosten neemt het aantal reizigers weer toe, na een slechte eerste jaarhelft in 2009. Vooral in economisch sterk opkomende landen en regio’s zijn aardige stijgingen waar te nemen in het aantal binnenkomende toeristen.
Het gemiddelde groeipercentage in het laatste kwartaal van 2009 kwam uit op 10%. In Afrika nam in alle maanden van 2009 het aantal inkomende toeristen al toe. Volgens de UNWTO waren vooral de landen ten zuiden van de Sahara in trek. Wereldwijd is het aantal toeristen in de laatste maand van 2009 in totaal gestegen met 2%, na veertien aaneengesloten maanden met negatieve groeipercentages. Deze positieve trend heeft zich in de eerste twee maanden van 2010 doorgezet.
De groei in Europa en Amerika verloopt echter minder snel: beide regio’s melden een groei in het aantal inkomende toeristen van 3%. De oorzaak zijn de langzaam herstellende economieën.
Ondanks de negatieve geluiden doet de toeristensector het goed volgens de UNWTO, zeker wanneer de inkomsten uit het toerisme worden vergeleken met de daling van de wereldwijde inkomsten uit export in 2009. De daling in inkomsten in de toeristensector wordt geschat op 6%, terwijl de waarde van de export daalde met ongeveer 12%.
Er is een terugkerend patroon waar te nemen rondom crisissen, aldus de UNWTO. Consumenten hebben de neiging om tijdens of net na een crisis dichter bij huis te blijven voor hun vakanties. Voornamelijk in China, Brazilië en Spanje compenseerden de thuisblijvers/binnenlandse toeristen eind 2009 begin 2010 voor de wegblijvende buitenlandse toeristen. Tevens zorgden overheidsmaatregelen voor extra steun in de toeristensector. Na de knauw die de sector heeft gekregen gaat het algemeen bezien inmiddels beter, maar we zitten nog niet op het niveau van vóór de crisis.
Toekomstvisie
Het IMF meldt dat het wereldwijde economisch herstel ‘significant’ sneller gaat dan vooraf werd verwacht. Eerdere speculaties in oktober vorig jaar duidden op een economische groei van 3,1% wereldwijd, met groeipercentages van 5,1% in de opkomende economieën en een groei van 1,3% in de ontwikkelde economieën. De UNWTO schat dat het aantal arriverende toeristen dit jaar tussen de 3% en 4% zal groeien, ondanks de aanhoudende onzekerheden ten aanzien van de wereldeconomie en de onzekere arbeidssituatie en dus het ‘vakantiegeld’ van toeristen.
Desalniettemin zal 2010 nog een lastig jaar worden, zo stelt de UNWTO in de ‘Roadmap for Recovery’. UNWTO secretaris-generaal Taleb Rifai: 'Er zal hard moeten worden gewerkt om de wereldeconomie er weer helemaal bovenop te krijgen. De toeristensector kan een belangrijke bijdrage leveren aan het economisch herstel, primair door het creëren van werk en door de overstap te maken naar duurzaamheid zoals voorgesteld in de economische theorie van de "green economy". Hier komt bij dat op wereldniveau belangrijke afspraken moeten worden gemaakt die het toerisme bevorderen.'
De UNWTO verwacht dat het toerisme de komende tien jaar alleen maar zal toenemen. In heel de wereld verwacht de organisatie een stijging in het aantal reizigers. De meeste reizigers zullen naar verwachting uit Europa komen, Noord- en Zuid-Amerika (vooral uit Brazilië) en Azië. De organisatie verwacht nog geen stijging van het aantal reizigers uit Afrika tot het jaar 2020.
Bron: UNWTO (barometer januari 2010, update april 2010)
Een wereld aan mogelijkheden
Crisistijden zorgen voor creatieve oplossingen en vragen om verandering. Hieronder een lijstje met mogelijkheden, maar ook mogelijke risico’s in 2010.
Positieve gevolgen en mogelijkheden:
- Het economisch vertrouwen van bedrijven en consumenten is weer toegenomen.
- Crisis is een voedingsbron voor veranderingen. Ondernemers gaan bewuster om met geld en stappen steeds vaker over op de ‘groene economie’.
- De flexibele houding van de toeristensector (het omgaan met snelle veranderingen in de vraag in een wispelturige markt) heeft de sector alleen maar sterker gemaakt.
Negatieve gevolgen en valkuilen:
- Stimulansen vanuit overheden houden op een gegeven moment op door gebrek aan geld, waardoor belastingen omhoog zullen gaan en huishoudens en bedrijven nog meer belast worden.
- Werkeloosheid blijft een probleem.
- Door extra veiligheidsmaatregelen op vliegvelden ontstaan drukte, stress en extra kosten.
- De economische groei in grote toeristenmarkten zoals in Europa en Amerika is nog steeds fragiel.
- Olieprijzen blijven wisselvallig.
Bron: UNWTO barometer januari 2010
Auteurs: Nienke Duimelaar en Nienke van Haasteren
HM302010
