Ooit had het een functie, maar nu jaren later dient het gebouw geen enkel doel meer. Leegstaande fabrieken, kloosters, watertorens, molens, loodsen en meer van dit soort monumentale objecten en gebouwen staan op de lijst voor de sloop. Maar slopen is kostbaar. Hergebruik is dan wel geen kosteloze optie, maar wel een interessante mogelijkheid.
Namelijk de mogelijkheid om een bedrijf te vestigen in een bijzonder pand. Een met historie en sentiment. De mogelijkheid om daarmee de bezoeker of gast iets extra’s te bieden en zo de investering terugverdienen. Dat is tenminste de bedoeling. En wordt de investering in herontwikkeling niet terugverdiend in euro’s dan wel in sympathie. Zelden namelijk zoveel protest als wanneer cultureel erfgoed het moet ontzien. ‘Het is de trost van de stad’, ‘het was het icoon van onze buurt’, ‘en het kenmerk voor de regio’, roepen omwonenden dan. Herontwikkeling waarmee iedereen tevreden wordt gestemd, is ook nog niet makkelijk. Laat staan een ontwikkelaar vinden die zich aan dergelijk groot project waagt. Of een financier.
Kostbare renovatie
Alhoewel, er zijn genoeg succesverhalen te noemen. Denk aan Hotel The Dominican in Brussel en Kruisheerenhotel Maastricht, beiden voormalige kloosters gebouwd in de 15e eeuw en nu designhotels. De Lichttoren van Eindhoven, waarin het ArtHotel verrijst, wordt momenteel ook volgeladen met design. Of Villa Augustus in Dordrecht, ooit een toren omringd door water en nu een uniek lustoord met restaurant, tuin, kassen en de watertoren als hotel. Hotel New York in Rotterdam nam plaats in het honderd jaar oude hoofdkantoor van de Holland-Amerika Lijn. En Loods Hotel Golfzang op Vlieland vond zijn plek – zoals u niet zult verbazen – in een oude loods. Momenteel is de kostbare renovatie van het Stravidarius gebouw in Amsterdam gaande. Het object, dat onder meer dienstdeed als Rijkspostspaarbank en conservatorium, krijgt van de buitenkant een facelift en binnenin komt onder andere een hotel. Ook het voormalige postkantoor (bouwjaar 1915) aan de Coolsingel in Rotterdam staat een gelijkend verhaal te wachten. Op de bovenste verdieping van het komt een vijfsterrenhotel met tachtig kamers. En de gemeente Middelburg bekijkt momenteel de mogelijkheid voor een hotel in het monumentale station van Arnemuiden. Tot zover de opsomming, want plannen voor herontwikkeling zijn niet per definitie succesvol. Begin dit jaar werden vol trots de plannen voor Park Dane in Breda gepresenteerd. De realisatie van dit vijfsterrenhotel dat in het voormalige klooster Heilige Harten moest verrijzen, heeft het om financiële redenen toch niet gehaald.
Veredeling
Het behouden van het oude en dit tegelijkertijd verbouwen voor het heden, heet binnen de geografische wetenschap ‘gentrification’ (veredeling). De term duidt op de opwaardering van een gebouw, buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel of economisch gebied. Deze herwaardering gaat meestal gepaard met een stijging van de prijzen voor onroerend goed in het gebied waar gentrification plaatsvindt.
Oude gebouwen zijn gewild, omdat ze uitstraling hebben. Maar wil iemand van een monumentaal pand een hotel maken, dan moet deze persoon van goeden huize komen.
Beginnend bij de basis: elektriciteit, water, afvoer, riolering. Maar ook moderne eisen mogen niet ontbreken: brandveiligheid, nooduitgangen, bereikbaarheid voor mindervalide, een trappenhuis en een lift.
Het is lastig om een ontwerpplan te maken waarbij de originele staat van het gebouw niet wordt aangetast, maar wel gebruikt kan worden. Een balans tussen functionaliteit en schoonheid (of vergane glorie). De karaktereigenschappen van het complex worden blootgelegd. De gasten moeten natuurlijk wel zien dat ze zich in een gebouw met een verhaal bevinden. ‘Slapen in een stationsrestauratie? U beleeft het bij ons.’
